“Vriendschappen kunnen net zo intens zijn als partnerrelaties”

Beate Völker doet onderzoek naar vriendschap en sociale cohesie

Prof. Dr. Beate Völker is als sociologe verbonden aan de Universiteit van Utrecht en directeur van onderzoeksinstituut NSCR. Zij is expert op het gebied van sociale netwerken en doet onderzoek naar vriendschappen en sociale cohesie.

Dr. Völker, Beate, wat is vriendschap eigenlijk?

“Vriendschap is een breed begrip. Sommige mensen hebben het over vrienden als ze eigenlijk kennissen bedoelen, met wie je een zwakkere sociale relatie hebt. In onderzoek verstaan we onder vriendschappen altijd sterke sociale relaties. Qua intensiteit doen vriendschappen niet onder voor een partnerrelatie. Aristoteles onderscheidt drie dimensies in vriendschappen: plezier, groei en nut. Plezier zit in het onderlinge contact, bij vrienden voel je je gezien en op je gemak. Groei is dat je als vrienden het beste in elkaar naar boven haalt. En nut houdt in dat je elkaar helpt, dat je als vrienden voor elkaar klaar staat. Deze beschrijving is van alle tijden: de dimensies geven aan hoe rijk vriendschap is en hoeveel facetten het heeft.”

Waarom zijn vriendschappen goed voor ons?

“Vrienden zijn sparringpartners. Ze hebben een ander perspectief dan je partner of je ouders. Je partner heeft een eigen belang, en runt misschien een huishouden met jou. Ouders hebben een mening over hoe je zaken aan moet pakken. Vrienden zijn onbaatzuchtig betrokken bij jou. Ze geven heel veel ruimte. Een vriend brengt je ook tot nieuwe dingen, kan je uitdagen en inspireren: heb je dit al gehoord? Misschien kijkt hij of zij ergens heel anders tegenaan. Daar leer je van, omdat je een open gesprek kunt voeren. Zo vergroten vriendschappen je open mind en dat is belangrijk in deze samenleving.”

Welk effect hebben vriendschappen op onze gezondheid? “Daar is veel onderzoek naar gedaan. Als je een goed vriendennetwerk hebt, werkt dat stressverlagend. En dat is weer goed voor je immuunsysteem. De positieve invloed van vriendschappen op je gezondheid is niet verrassend: als je je niet goed voelt, helpen vrienden je met praktische dingen en ze bieden je afleiding, gezelschap en inspiratie. Dat is goed voor je herstel. Maar vriendschap heeft nog een ander effect op je gezondheid, want het lijkt erop dat het onderhouden van vriendschappen ook de kans op Alzheimer verkleint. In verschillende onderzoeken (o.a. van Laura Fratiglioni, 2000) blijkt dat ouderen die een vitaal netwerk hebben, minder vaak Alzheimer krijgen.”

Wat gebeurt er met vriendschappen als je elkaar lange tijd niet kunt opzoeken, zoals tijdens de lockdown?

“Daar doe ik momenteel onderzoek naar: de consequenties van COVID-19 voor sociale relaties en eenzaamheid. We hebben Nederlanders bevraagd over hun vriendschappen voor de lockdown en tijdens de lockdown. De conclusie? Je inner circle kan er wel tegen. De vriendschappen die heel hecht zijn, die houd je. Dan heb ik het over de mensen waar je vaak mee belt, die je bij alles wat je overkomt, een appje stuurt. Maar de cirkel daarbuiten, van mensen met wie je zwakkere vriendschapsrelaties hebt, die heeft eronder te lijden. De band met mensen met wie je in clubjes zit, ouders met wie je op het schoolplein staat. Die relaties onderschatten we. Want doordat we die contacten minder hadden tijdens de lockdown, is de eenzaamheid toegenomen. Het afkalven van contact met mensen aan de randen van je kennissenkring, is een voorspeller voor eenzaamheid.”

Zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen als het gaat om het onderhouden van vriendschappen? “Ja, zeker. Vrouwen hebben meer een-op-eenvriendschappen. Zij zijn ook handiger in het overeind houden van vriendschapsrelaties. Ze pakken makkelijker de telefoon of gaan videobellen. Mannen spreken vaker in clubjes af en dat kon juist niet tijdens de lockdown. Daardoor hebben mannen meer last gehad van het ontbreken van contact dan vrouwen. Ik verbaas me er telkens weer over dat we de klassieke patronen blijven terugzien in vriendschapsonderzoeken. Ook nu weer in het onderzoek ‘Hoe vriendschapt Nederland?’ van Stichting Vier de Vriendschap*. We hebben vooral vriendschappen met mensen van ons eigen geslacht. Nederlanders hebben gemiddeld 70 procent vrienden van dezelfde sekse.”

Wat is het grootste misverstand over vriendschap?

“Een van de misverstanden is: is vriendschap er voor altijd. Dat is niet zo, vriendschappen zijn dynamisch. Mensen hebben in alle levensfasen vrienden. Ze laten elkaar gaan en komen dan soms na jaren weer bij elkaar terug. Dat gebeurt best vaak. Het is onvoorstelbaar bij partner- of familierelaties, maar met vrienden kan het wel. Dat is juist heel mooi aan vriendschap.”

Vriendschappen lijken een steeds hotter onderzoeksonderwerp te worden. Hoe komt dat?

“Vriendschappen zijn een grotere rol gaan spelen in de maatschappij. Het aantal echtscheidingen blijft hoog, mensen worden ouder en daardoor zijn er steeds meer mensen die alleen wonen zonder partner. We wonen meestal ook niet meer op loopafstand van familie. De individualisering zet door, de wens om alles voor jou kloppend te maken. We zijn allemaal bezig het optimale netwerk samen te stellen. En vriendschappen zijn bij uitstek de relaties die je zelf vormgeeft. Bij je werk en je partner staat de inhoud van je relatie veel meer vast, maar vriendschappen kun je helemaal vrij invullen.”

Prof. Dr. Beate Völker is lid van het comité van aanbeveling van Stichting Vier de Vriendschap, een onafhankelijke stichting die als doel heeft het belang van vriendschappen onder de aandacht te brengen. Dat doet de stichting onder andere door kennisuitwisseling, voorlichting, toegepast onderzoek en het organiseren van activiteiten die vriendschappen bevorderen. www.vierdevriendschap.nl.

 

*Zo vriendschapt Nederland:

· Nederlanders hebben gemiddeld 5 hechte vriendschappen (inner circle) en 10 andere vrienden (outer circle).

· Van alle vrienden die we hebben, lijkt 71% op ons qua leeftijd en 70% qua sekse.

· Opleidingsniveau speelt met 58% een aanzienlijk minder belangrijke rol.

· Ruim een kwart van de vrouwen spreekt hun goede vrienden dagelijks, ten opzichte van 17% van de mannen.

· Bijna een derde van de Nederlanders zou meer tijd willen besteden aan zijn of haar vrienden.

Bron: onderzoek getiteld ‘Hoe vriendschapt Nederland?’ van Stichting Vier de Vriendschap, uitgevoerd door Direct Research (N = >1.300).

​​​​​​​